นายเทพ พงษ์พานิช เกิดเมื่อวันที่ 30 เดือนเมษายน พุทธศักราช 2493 ณ จังหวัดสุราษฎร์ธานี สําเร็จการศึกษาระดับประถมศึกษาตอนต้น จากโรงเรียน มานิตานุเคราะห์ ระดับประถมศึกษาตอนปลาย จากโรงเรียนเทพมิตรศึกษาและระดับ มัธยมศึกษาตอนต้น จากโรงเรียนสุราษฎร์ธานี ต่อมาสําเร็จการศึกษาหลักสูตร ประกาศนียบัตรวิชาชีพเกษตรกรรม จากวิทยาลัยเกษตรกรรมแม่โจ้ ในปีพุทธศักราช 2512 (แม่โจ้ รุ่น 32) ระดับปริญญาตรี จาก Central Luzon State University ประเทศ สาธารณรัฐฟิลิปปินส์ ในปีพุทธศักราช 2515 ระดับปริญญาโท สาขาวิชา พืชสวน จาก Mississippi State University ประเทศสหรัฐอเมริกา ในปีพุทธศักราช 2517 ระดับ ปริญญาเอก สาขาวิชา เกษตรศึกษาและส่งเสริมการเกษตร จาก Oklahoma State University ประเทศสหรัฐอเมริกา ในปีพุทธศักราช 2521
หลังจากสําเร็จการศึกษา ได้เข้ารับราชการในตําแหน่งอาจารย์ ระดับ 5 สังกัด สํานักวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร สถาบันเทคโนโลยีการเกษตร ในปีพุทธศักราช 2522 และด้วยความวิริยะอุตสาหะทําให้มีความก้าวหน้าจนได้รับการพิจารณาให้ ดํารงตําแหน่งทางวิชาการเป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ ระดับ 6 ในปีพุทธศักราช 2523 รองศาสตราจารย์ ระดับ 7 ในปีพุทธศักราช 2526 รองศาสตราจารย์ ระดับ 8 ในปี พุทธศักราช 2529 รองศาสตราจารย์ ระดับ 9 ในปีพุทธศักราช 2531 รองศาสตราจารย์ ระดับ 10 ในปีพุทธศักราช 2556
ประสบการณ์ด้านการบริหารนั้น ดํารงตําแหน่งหัวหน้าฝ่ายขยายพันธุ์พืชและสัตว์ สํานักวิจัยและส่งเสริมวิชาการการเกษตร ระหว่างปีพุทธศักราช 2522 – 2524 หัวหน้าภาควิชาส่งเสริมการเกษตร คณะธุรกิจการเกษตร ระหว่างปีพุทธศักราช 2524 – 2529 รองอธิการบดีฝ่ายกิจการนักศึกษา ระหว่างปีพุทธศักราช 2526-2529 ประธานสภาคณาจารย์ ระหว่างปีพุทธศักราช 2531-2533 คณบดีคณะธุรกิจการเกษตร ระหว่างปีพุทธศักราช 2534 – 2536 รองอธิการบดีฝ่ายวิชาการ ระหว่างปี พุทธศักราช 2536 – 2540 รองอธิการบดีฝ่ายกิจการพิเศษและวิเทศสัมพันธ์ ปี พุทธศักราช 2540 คณบดีคณะธุรกิจการเกษตร ระหว่างปีพุทธศักราช 2540-2544 และระหว่างปีพุทธศักราช 2544-2545 และดํารงตําแหน่งอธิการบดีมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ตั้งแต่วันที่ 8 เดือนกรกฎาคม พุทธศักราช 2545 จนถึงปัจจุบัน
ในด้านการประสานงานโครงการระหว่างประเทศนั้น นายเทพ พงษ์พานิช ดํารงตําแหน่งผู้ประสานงาน กรรมการและเลขานุการโครงการพัฒนาผู้นําท้องถิ่น (Community Leadership Training) ระหว่างมหาวิทยาลัยแม่โจ้และ World Vision Foundation ระหว่างปีพุทธศักราช 2524-2530 หัวหน้าฝ่ายฝึกอบรม โครงการพัฒนาที่สูงดอยเวียงผา ซึ่งเป็นความร่วมมือระหว่างรัฐบาลไทยกับองค์การสหประชาชาติ ระหว่างปีพุทธศักราช 2530-2534 ผู้ประสานงานโครงการย่อย Field Laboratory และกรรมการบริหารโครงการ Thai Canadian Human Resources Development for Sustainable Agroforestry and Environmental Conservation in Northern Thailand ซึ่งมีองค์การ CIDA สนับสนุน นอกจากนี้ ยังเป็นผู้ประสานงานให้เกิดความร่วมมือทาง วิชาการ ระหว่างมหาวิทยาลัยแม่โจ้กับมหาวิทยาลัยต่างประเทศ อาทิ Central Luzon State University ประเทศสาธารณรัฐฟิลิปปินส์ มหาวิทยาลัยอัลเบอร์ตา (University of Alberta) ประเทศแคนาดา Washington State University และ Oklahoma State University ประเทศสหรัฐอเมริกา Lincoln University ประเทศนิวซีแลนด์ และ มหาวิทยาลัยหลายแห่งในประเทศใต้หวันและประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน
ด้วยความสามารถด้านวิชาการ และการบริหารดังกล่าว Central Luzon State University ประเทศสาธารณรัฐฟิลิปปินส์ จึงประกาศเกียรติคุณให้เป็นศิษย์เก่าดีเด่นและ แต่งตั้งให้เป็น Visiting Professor ของมหาวิทยาลัยแห่งนี้ นอกจากนี้ยังได้รับโล่ศิษย์เก่า นานาชาติดีเด่นจาก Oklahoma State University ประเทศสหรัฐอเมริกา
โดยที่ นายเทพ พงษ์พานิช เป็นผู้ที่ประสบความสําเร็จอย่างสูงสุดในงานวิชาชีพ จนปรากฏเป็นที่ยอมรับ เป็นประโยชน์และเป็นแบบอย่างที่ดีแก่คนทั่วไป ในฐานะผู้ที่มีผลงานดีเด่นทั้งด้านวิชาการและการบริหาร รวมทั้งได้บําเพ็ญประโยชน์ต่อสังคมอย่าง กว้างขวาง นับเป็นบุคคลที่มีเกียรติประวัติและคุณสมบัติเหมาะสม สมควรได้รับการ ประกาศเกียรติคุณให้เป็นศิษย์เก่าแม่โจ้ดีเด่น เพื่อเป็นเกียรติประวัติสืบไป