กล้วยเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศไทย โดยเฉพาะกล้วยหอมทองและกล้วยน้ำว้า ซึ่งมีศักยภาพสูงทั้งในตลาดภายในประเทศและตลาดส่งออก การผลิตกล้วยที่มีคุณภาพสูงจำเป็นต้องอาศัยการจัดการที่เหมาะสมในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การคัดเลือกพันธุ์ การเตรียมดิน การปลูก ไปจนถึงการดูแลรักษา การเก็บเกี่ยว และการบริหารจัดการหลังการเก็บเกี่ยว เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพตรงตามความต้องการของตลาด

---

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของกล้วย

1. ราก – กล้วยมีรากฝอยที่ช่วยดูดซึมธาตุอาหารและน้ำจากดิน โดยรากส่วนใหญ่อยู่บริเวณผิวหน้าดินลึกประมาณ 15-75 ซม.
2. ลำต้นเทียม – เป็นส่วนที่ประกอบขึ้นจากกาบใบที่อัดแน่นกัน ส่วนลำต้นจริงคือเหง้าที่อยู่ใต้ดิน
3. ใบ – มีลักษณะกว้างยาว ช่วยสังเคราะห์แสงและส่งเสริมการเจริญเติบโตของต้น
4. ช่อดอก – หรือที่เรียกว่าหัวปลี พัฒนาไปเป็นเครือกล้วย
5. ผลกล้วย – กล้วยบางสายพันธุ์ต้องอาศัยการผสมเกสรเพื่อให้ติดผล แต่บางพันธุ์ เช่น กล้วยหอมทอง สามารถติดผลได้โดยไม่ต้องผสมเกสร

---

กระบวนการปลูกและดูแลรักษา

1. การเตรียมดิน

พื้นที่ปลูกควรเป็นดินร่วนซุยที่มีการระบายน้ำดี หลีกเลี่ยงพื้นที่น้ำขัง การปรับปรุงดินสามารถทำได้โดยการไถกลบปุ๋ยพืชสดหรืออินทรียวัตถุ เช่น ปอเทือง

2. การเลือกหน่อพันธุ์

ควรเลือกหน่อใบแคบที่เกิดชิดโคนต้นแม่ ซึ่งมีลักษณะอวบสมบูรณ์และมีรากแข็งแรง หน่อที่ดีช่วยให้ต้นกล้วยมีความแข็งแรงและให้ผลผลิตที่มีคุณภาพ

3. การปลูก

• ขุดหลุมขนาด 50×50 ซม.
• วางหน่อกล้วยกลางหลุม กลบดิน และกดดินให้แน่น
• ระยะปลูกควรอยู่ที่ 2.5 x 3 เมตร หรือ 2.5 x 2.5 เมตร
• ปักไม้หลักและผูกเชือกยึดเพื่อป้องกันลมโยก

4. การให้น้ำและปุ๋ย

• ควรรดน้ำอย่างสม่ำเสมอโดยเฉพาะในช่วงแล้ง
• ใช้ปุ๋ยอินทรีย์ เช่น ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 หรือ 13-13-21
• ใส่ปุ๋ย 4 ครั้ง ได้แก่ หลังปลูก 1 สัปดาห์, หลังจากนั้นทุก 3 เดือน

5. การตัดแต่งใบและหน่อ

• ควรเหลือใบไว้ประมาณ 7-12 ใบต่อหนึ่งต้น
• ตัดแต่งหน่อข้างทุก ๆ 15-20 วัน เพื่อให้สารอาหารไปเลี้ยงต้นแม่ได้เต็มที่

6. การป้องกันโรคและแมลง

• โรคตายพรายและโรคเหี่ยวเกิดจากเชื้อราและแบคทีเรีย การป้องกันทำได้โดยเลือกหน่อพันธุ์ที่แข็งแรง ปลูกในพื้นที่ระบายน้ำดี และกำจัดต้นที่เป็นโรค
• การใช้วิธีปลูกพืชคลุมดิน เช่น ถั่วเขียว ช่วยลดวัชพืชและรักษาความชื้นของดิน

---

การเก็บเกี่ยวและการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว

1. การห่อผล – ใช้ถุงพลาสติกสีฟ้าหรือกระดาษห่อเพื่อป้องกันแมลงและลดรอยขีดข่วน
2. การเก็บเกี่ยว – เก็บเกี่ยวเมื่อผลกล้วยมีลักษณะกลมขึ้นและเริ่มเปลี่ยนสี
3. การทำความสะอาดและบรรจุภัณฑ์ – ล้างยางกล้วยด้วยน้ำสะอาด แช่น้ำ 5 นาที เป่าลมให้แห้ง ก่อนบรรจุลงกล่อง
4. การเก็บรักษา – ควรเก็บที่อุณหภูมิ 13 องศาเซลเซียส เพื่อลดการสุกก่อนถึงมือผู้บริโภค

---

การผลิตกล้วยคุณภาพต้องอาศัยความใส่ใจในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การเลือกพันธุ์ การเตรียมดิน การปลูก การดูแลรักษา ไปจนถึงการเก็บเกี่ยวและการบริหารจัดการหลังการเก็บเกี่ยว เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพ ตรงตามความต้องการของตลาด และสามารถแข่งขันได้ในระดับสากล

ผู้รับผิดชอบ: นายนิคม วงศ์นันตา
หน่วยงาน: สำนักวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้

แหล่งอ้างอิง : https://kb.mju.ac.th/article.aspx?id=4145

เอกสารฉบับเต็ม : https://maejo.link/TO9B