พระคุณของครู
โดย ศาสตราจารย์ระพี สาคริก
คนเราทุกคน เกิดมาแล้ว ต้องเรียนรู้ และจําเป็นต้องเรียนรู้ตลอดไป จนกว่าพื้น แผ่นดินจะกลบหน้า จึงจะจบสิ้นการเรียนของแต่ละคน บางคนก็คิดว่า เกิดมาเพื่อสร้างอํานาจวาสนา เกิดมาเพื่อสร้างความร่ำรวย แต่ในมุมกลับ คนที่คิดเช่นนั้น ได้มองข้ามการสร้างคุณค่าอันแท้จริง ให้แก่ชีวิตตนเอง อันเป็นพื้นฐานที่แท้จริงของแต่ละคนเมื่อเกิดมาแล้ว และชีวิตนี้มีโอกาสเพียงหนเดียว
เมื่อพูดถึงการเรียนรู้ ครูนับว่าเป็นมงคลนามที่ควบคู่กับชีวิต ครูที่แท้จริงหาใช่เพียงบุคคลผู้สอนหนังสือในโรงเรียนหรือในมหาวิทยาลัยเท่านั้นไม่ ครูที่แท้จริงคือ ผู้ที่มีวิญญาณของคุณธรรม มีเมตตาธรรมอยู่ในส่วนลึกของจิตใจ ดังนั้น ครูจึงเปรียบเสมือนหัวใจของความเจริญของชีวิตทุก ๆ คนเพื่อไปสู่อนาคตอันดีงาม และมีผลอย่างสําคัญยิ่งต่อชาติบ้านเมือง
ผมเป็นผู้หนึ่งซึ่งได้มีโอกาสเรียนรู้ ได้บทเรียนที่ดี ที่บริสุทธิ์ จากครูซึ่งควรแก่การคารวะอย่างยิ่ง ในขณะนี้ที่ผมจบชั้นมัธยมบริบูรณ์ถึง 2 ครั้ง เพราะอายุยังน้อย และครั้งที่สองนั่นเอง ถัดจากนั้นมาไม่นาน อุบัติเหตุรถยนต์ชนกันทําให้คุณพ่อผมนํารถไปซ่อมที่ร้านบริเวณวรจักร์และเหตุการณ์ได้เชื่อมโยงจากนั้นทําให้ได้มีโอกาสพบคุณพระช่วงเกษตรศิลปการ โดยมิได้คาดหมายมาก่อนเลย เมื่อท่านได้ทราบว่าผมสนใจต้นไม้และสัตว์มาแต่เล็ก ท่านจึงได้ฝากผมเข้าเรียนที่แม่โจ้ ซึ่งใครๆ ก็ประมาทว่า ผมเรียนไม่ไหว เพราะตัวผมเล็กนิดเดียว และเป็นเด็กชาวกรุง เขาเหล่านั้นหาได้คิดไม่ว่าแม้ผมจะเกิดในกรุง แต่คุณพ่อผมไม่เคยเลี้ยงลูกให้ ฟุ่มเพื่อยหรือสบาย ผมต้องผจญและเรียนรู้ชีวิตด้วยตนเอง ในหลายสิ่งหลายอย่างมาตลอด ผมได้ ผ่าน 2 ปีแห่งชีวิตที่แม่โจ้ในสมัยเป็นป่ามาด้วยบทเรียนซึ่งไม่เคยลืม คุณพระช่วงเกษตรศิลปการท่านได้เป็นผู้บุกเบิกและสร้างรูปแบบของแม่โจ้ มาในลักษณะที่สร้างคนให้มีความเป็นมนุษย์ นั่นคือ ความมีมนุษยธรรม สร้างชีวิตที่เห็นชีวิตทุกชีวิตเป็นชีวิตจริง หาใช่ชีวิตที่เป็นกระดาษเท่านั้นไม่ ดังนั้นศิษย์ที่ตอบสนองพระคุณครูด้วยคุณธรรม คือผู้ที่แสดงผลงานไว้ต่อส่วนรวมในทางสร้างสรร เสมือนเพาะเมล็ดพืช และได้เห็นส่วนต่าง ๆ ของพืชเติบโตขึ้นมาอย่างได้สัดส่วน เป็นต้นพืชที่แท้จริง หาใช่ต้นไม้ปลอมไม่ มีความต้านทานโรคแมลง นั่นคือไม่ถูกกลืนด้วยสิ่งที่เป็นอธรรมทั้งหลาย และมีดอกออกผลให้ทุกคนได้ลิ้มรส ครูผู้เป็นเกษตรกรเพาะปลูกคน ย่อมได้อาหารใจอันจะบํารุงให้ชีวิตสมบูรณ์และยืนยาว
เมื่อวันคล้ายวันเกิดท่าน ฯ ปี พ.ศ. 2523 ผมกราบท่านที่ตัก ท่านกอดและจูบผมที่ศีรษะ ความรู้สึกของผมถ้าเปรียบด้วยต้นไม้ ยิ่งกว่าน้ำและปุ๋ยอันวิเศษสุดใด ๆ ครูได้ให้อะไรแก่ผม และผมควรจะได้สํานึกและให้อะไรแก่ผู้อื่นบ้าง ครูที่ควรบูชานั้น จึงเป็นผู้ที่สร้างชีวิตอันมีคุณค่าและมีความหมายแก่ศิษย์
พระคุณของครูที่แท้จริง จะเปรียบด้วยสิ่งใด ๆ ทางวัตถุ หาได้ไม่ ผมไม่อาจมองหา สิ่งใดได้เลยในอดีตและในปัจจุบัน ที่จะเปรียบเทียบด้วยพระคุณของครูที่แท้จริง และไม่เคยคิดว่า สิ่งใดจะสามารถตอบแทนพระคุณได้ด้วย จึงหันมาพิจารณาหน้าที่ของศิษย์ว่า เราควรจะได้ทําหน้าที่ของศิษย์ที่แท้จริงให้ดีที่สุด ในเมื่อเรายังมีชีวิตอยู่เท่านั้น
ที่มา : หนังสือเกษตร-แม่โจ้ ที่ระลึกเนื่องในโอกาสวันคล้ายวันเกิดครบรอบปีที่ 82 ของอาจารย์ อำมาตย์โท พระช่วงเกษตรศิลปการ (ช่วง โลจายะ) 20 กรกฎาคม 2524 หน้า 60 – 61