เรื่องราวของผีหม้อนึ่งที่ถูกเล่าผ่านมุมมองของผู้ที่เคยพบเห็นไม่ใช่ผู้สืบทอดโดยตรง ซึ่งเล่าเรื่องราวโดยผู้ช่วยศาสตราจารย์ชยุตภัฎ คำมูล เป็นอาจารย์สังกัดคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ที่ทำงานอยู่ภายในพื้นที่ของอำเภอสันทราย แต่อาจารย์มีความรู้เกี่ยวกับการลงผีหม้อนึ่งจากบ้านเกิดอำเภอแม่แตง ถึงแม้จะต่างอำเภอกัน มีจุดแตกต่างกันเล็กน้อย แต่ใจความสำคัญเหมือนกัน และการแบ่งพื้นที่ทางวัฒนธรรมไม่มีการแบ่งที่ชัดเจนเหมือนกับการแบ่งพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ รวมถึงเป็นการใช้วัฒนธรรมของชาวล้านนาร่วมกันอีกด้วย ผีหม้อนึ่ง คือ ผีชนิดหนึ่งที่อยู่ในจำพวกผีเรือนซึ่งสถิตอยู่กับหม้อที่ใช้นึ่งข้าว และเป็นความเชื่อที่เสมือนการเสี่ยงทายรูปแบบหนึ่งเพื่อช่วยเหลือผู้คนในกรณีที่วิทยาศาสตร์ให้คำตอบไม่ได้ อย่างการเจ็บป่วยที่ไม่รู้สาเหตุ หรือ การเจ็บป่วยบ่อยเกินกว่าปกติ อุปกรณ์ในการลงผีหม้อนึ่ง 1. หม้อนึ่ง2. ไหข้าว3. ข้าวสารประมาณ ...

การเล่าเรื่องราวของผีเจ้านายครั้งนี้ถูกถ่ายทอดผ่านมุมมองของบุคคลทั่วไปไม่ใช่ผู้สืบทอดโดยตรง ซึ่งการรับรู้เรื่องราวของแต่ละบุคคลก็แตกต่างกันไปแม้จะเป็นเรื่องราวเดียวกัน และเรื่องราวนี้เป็นเพียงแค่มุมมองของคนไม่กี่คนเท่านั้น ผีเจ้านาย คือ ผีที่มาประทับทรงเพื่อช่วยเหลือแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ของชาวบ้านชาวเมือง ไม่ว่าจะเป็นการช่วยให้มีชีวิตการเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ช่วยในการตัดสินใจ ช่วยในการคุ้มครอง ช่วยให้พ้นจากภาวะที่เลวร้าย รวมถึงช่วยในการทำนายอนาคตและโชคชะตาของบุคคล และผีเจ้านายสามารถพูดคุยสื่อสารกับผู้คนได้ ความเป็นมาของผีเจ้านาย ผีเจ้านายในสมัยก่อนจะเป็นวีรบุรุษหรือนักรบที่มีเคราะห์กรรมบางอย่างทำให้ไม่สามารถไปเกิดได้ เมื่อมีผู้สร้างศาลให้ก็มาสถิตอยู่ที่ศาลนั้นและจะคอยช่วยเหลือชาวบ้านชาวเมือง โดยการเข้าสิงม้าขี่หรือคนทรงแล้วทำกิจกรรมต่าง ๆ ซึ่งเมื่อผีเจ้านายเข้าประทับทรงแล้ว ม้าขี่หรือคนทรงก็จะเปลี่ยนเครื่องแต่งกายพร้อมกับปรับภาษาพูดและสำเนียงให้สอดคล้องกับยุคสมัยและความเคยชินในขณะที่ผีเจ้านายนั้น ๆ มีชีวิตอยู่และจะเรียกตนเองว่าเจ้าปู่ ...