การสืบสานศิลปะการขับซอพื้นบ้านล้านนาผ่านภูมิปัญญาของนางนงค์นุช ชัยระวัง

ในยุคที่วัฒนธรรมสมัยใหม่กำลังครอบงำสังคมไทย การอนุรักษ์และสืบสานศิลปะพื้นบ้านกลายเป็นภารกิจสำคัญที่ต้องเร่งดำเนินการ หนึ่งในศิลปะการแสดงที่ทรงคุณค่าของภาคเหนือคือ “การขับซอ” ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงภูมิปัญญา วิถีชีวิต และจิตวิญญาณของชาวล้านนา ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลง ยังมีศิลปินพื้นบ้านที่ทุ่มเทชีวิตเพื่อรักษาศิลปะแขนงนี้ให้คงอยู่ หนึ่งในนั้นคือ นางนงค์นุช ชัยระวัง หรือที่รู้จักกันในนามศิลปิน “วันเพ็ญ จางซอ” ผู้สืบทอดและเผยแพร่การขับซอพื้นบ้านล้านนามาอย่างยาวนาน

จากรากเหง้าสู่การเป็นศิลปินขับซอ

นางนงค์นุช เกิดที่บ้านหนองไคร์หลวง ตำบลหนองจ๊อม อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยพรสวรรค์และใจรักในศิลปะการขับซอ เธอได้ฝึกฝนและพัฒนาทักษะจนกลายเป็นศิลปินที่มีประสบการณ์มากกว่า 30 ปี ความสามารถ ของเธอไม่เพียงแต่การขับซอเท่านั้น แต่ยังรวมถึงการประพันธ์บทซอในหลากหลายทำนองอีกด้วย

ความหลากหลายของการขับซอ

การขับซอของนางนงค์นุช ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงรูปแบบดั้งเดิม แต่ยังประยุกต์ให้เข้ากับยุคสมัย เธอสามารถขับซอได้หลากหลายทำนอง เช่น ทำนองตั้งเชียงใหม่ จะปุ ละมาย เงี้ยว อื่อ ลองนาน พระลอ ซอปั่นฝ้าย และตั้งเชียงแสน นอกจากนี้ เธอยังได้สร้างสรรค์ “ซอสตริง” หรือ “ซอประยุกต์” ซึ่งเป็นการผสมผสานระหว่างซอพื้นบ้านกับดนตรีสมัยใหม่ เพื่อดึงดูดความสนใจของคนรุ่นใหม่

บทบาทในการอนุรักษ์และเผยแพร่

นางนงค์นุชไม่เพียงแต่เป็นศิลปินเท่านั้น แต่ยังเป็นครูภูมิปัญญาที่ทุ่มเทในการถ่ายทอดความรู้สู่เยาวชนรุ่นหลัง เธอได้รับเชิญให้สอนการขับซอในโรงเรียนหลายแห่ง และยังเปิดบ้านของตนเองเป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับผู้ที่สนใจ นอกจากนี้ เธอยังมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์วัฒนธรรมล้านนาผ่านการแสดงในงานประเพณีต่างๆ และการเป็นกรรมการตัดสินการประกวดซอพื้นเมือง

ผลงานที่โดดเด่น

ผลงานของนางนงค์นุชครอบคลุมหลากหลายหัวข้อ ตั้งแต่การขับซอในงานมงคลและอวมงคล ไปจนถึงการประพันธ์บทซอเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่น พุทธศาสนา และการเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริย์ หนึ่งในผลงานที่โดดเด่นคือการประพันธ์บทซอเรื่อง “พระธาตุ 12 ราศี” ซึ่งผสมผสานความเชื่อทางพุทธศาสนากับวัฒนธรรมท้องถิ่นได้อย่างลงตัว

การได้รับการยอมรับ

ความทุ่มเทและความสามารถของนางนงค์นุชได้รับการยอมรับจากหลายภาคส่วน สะท้อนผ่านใบประกาศเกียรติบัตรมากมายที่เธอได้รับ ไม่ว่าจะเป็นการได้รับยกย่องเป็น “ครูภูมิปัญญาเชียงใหม่” หรือการได้รับเชิญให้ร่วมงานสำคัญระดับจังหวัด เช่น งานมหกรรมวัฒนธรรมท้องถิ่น “Lanna Expo 2016”

บทสรุป

นางนงค์นุช ชัยระวัง เป็นตัวอย่างที่ดีของการอุทิศตนเพื่อสืบสานศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น ในยุคที่การขับซอพื้นบ้านกำลังเผชิญกับความท้าทายจากกระแสวัฒนธรรมสมัยใหม่ ความพยายามของเธอในการอนุรักษ์ ประยุกต์ และเผยแพร่ศิลปะการขับซอ นับเป็นแรงบันดาลใจให้คนรุ่นใหม่หันมาสนใจและร่วมกันรักษามรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่านี้ต่อไป การสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นเช่นนี้ไม่เพียงแต่รักษาอัตลักษณ์ของชุมชน แต่ยังเป็นการสร้างความภาคภูมิใจและความเข้มแข็งทางวัฒนธรรมให้แก่สังคมไทยในภาพรวมอีกด้วย

แหล่งที่มา : โครงการสำรวจข้อมูลปราชญ์ท้องถิ่นล้านนา โดย นายวุฒิภัทร เกตุพัฒนพล ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยแม่โจ้