ภูมิปัญญาล้านนา: มรดกทางวัฒนธรรมจากแม่ครูศรีแก้ว ศรีรินทร์

ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การรักษาไว้ซึ่งภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นสิ่งสำคัญยิ่ง หนึ่งในผู้ทรงภูมิปัญญาล้านนาที่น่าสนใจคือ แม่ครูศรีแก้ว ศรีรินทร์ วัย 93 ปี จากจังหวัดเชียงใหม่ ท่านเป็นผู้สืบทอดและอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมล้านนาที่มีคุณค่ามากมาย

ภูมิปัญญาด้านพิธีกรรม

แม่ครูศรีแก้วมีความเชี่ยวชาญในการจัดเครื่องพลีกรรมแบบล้านนา ซึ่งรวมถึง:

1. การจัดดาครัวสืบชะตา
2. การจัดดาครัวบูชาขัน 5
3. การจัดดาครัวขึ้นท้าวทั้งสี่
4. การจัดดาสะตวง5. การจัดดาครัวสงเคราะห์

นอกจากนี้ ท่านยังมีความสามารถในการทำสวยดอก ตัดช่อ และตัดตุง ซึ่งล้วนเป็นองค์ประกอบสำคัญในพิธีกรรมล้านนา

ศิลปะการประพันธ์

แม่ครูศรีแก้วไม่เพียงแต่เชี่ยวชาญในด้านพิธีกรรม แต่ยังมีพรสวรรค์ในการประพันธ์อีกด้วย ผลงานของท่านประกอบด้วย:

– ค่าวฮ่ำ (บทกวีล้านนา) หลากหลายประเภท เช่น ค่าวฮ่ำพระคุณแม่ ค่าวฮ่ำพระคุณพ่อ
– เพลงซออื้อ เช่น เพลงอื้อศีล 5 และเพลงซออื้อปีใหม่เมือง
– คติธรรมสอนใจ และคำให้พรปีใหม่เมือง

การบูชาขัน 5: ภูมิปัญญาในการรักษาสุขภาพ

หนึ่งในพิธีกรรมที่น่าสนใจคือ การบูชาขัน 5 ซึ่งเชื่อว่าสามารถช่วยรักษาอาการเจ็บป่วยที่แพทย์แผนปัจจุบันรักษาไม่หาย พิธีนี้ประกอบด้วยการถวายเครื่องบูชาจำนวน 43 ชิ้นของวัตถุต่างๆ เช่น เมี่ยง บุหรี่ หมาก ขนม และผลไม้ พร้อมด้วยสวยดอก เทียน ช่อ และตุงรูปคน

การอนุรักษ์ภาษาและวัฒนธรรมล้านนา

แม่ครูศรีแก้วยังเป็นผู้สนับสนุนการอนุรักษ์ภาษาและวัฒนธรรมล้านนา ดังจะเห็นได้จากค่าวฮ่ำที่ท่านแต่ง ซึ่งเน้นย้ำความสำคัญของการเรียนรู้และสืบทอดภาษาล้านนา ตัวอย่างเช่น:

“ถ้าอยากใคร่ฮู้ ต้องหมั่นศึกษา บ่ใจ๋ฮู้มาจากต้องแม่ได้
หนังสือตั๋วเมืองตั๋วไตย เฮียนเอากําไรชีวิต”

ซึ่งแปลได้ว่า “ถ้าอยากรู้ ต้องหมั่นศึกษา ไม่ใช่รู้มาตั้งแต่เกิด หนังสือตัวเมือง (อักษรล้านนา) ตัวไทย เรียนเอาเป็นกำไรชีวิต”

บทสรุป

แม่ครูศรีแก้ว ศรีรินทร์ เป็นตัวอย่างที่ดีของการอนุรักษ์และสืบทอดภูมิปัญญาล้านนา ทั้งในด้านพิธีกรรม วรรณกรรม และภาษา ความรู้และทักษะของท่านไม่เพียงแต่มีคุณค่าทางวัฒนธรรม แต่ยังสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิต ความเชื่อ และภูมิปัญญาของชาวล้านนาที่สั่งสมมาเป็นเวลานาน การศึกษาและสืบทอดภูมิปัญญาเหล่านี้จึงเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาอัตลักษณ์และมรดกทางวัฒนธรรมของล้านนาให้คงอยู่สืบไป

แหล่งที่มา : โครงการสำรวจข้อมูลปราชญ์ท้องถิ่นล้านนา โดย นายวุฒิภัทร เกตุพัฒนพล ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยแม่โจ้