สืบสานเสียงแห่งล้านนา: ภูมิปัญญาดนตรีพื้นบ้านของครูสุภชีพ พูลเจริญชัย

ในยุคที่วัฒนธรรมสมัยใหม่กำลังครอบงำสังคมไทย ยังมีบุคคลที่ทุ่มเทชีวิตเพื่อรักษามรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าของบรรพบุรุษ หนึ่งในนั้นคือ นายสุภชีพ พูลเจริญชัย ศิลปินพื้นบ้านผู้สืบทอดและเผยแพร่ดนตรีล้านนาให้คงอยู่คู่แผ่นดินไทย

ความเชี่ยวชาญที่หลากหลาย

ครูสุภชีพไม่เพียงแต่เป็นนักดนตรีพื้นเมืองที่มีฝีมือเท่านั้น แต่ยังเป็นช่างฝีมือผู้ชำนาญในการสร้างเครื่องดนตรีและงานหัตถกรรมพื้นบ้านอีกด้วย ความสามารถของท่านครอบคลุมตั้งแต่:

1. การเล่นดนตรีพื้นเมือง เช่น สะล้อ ซึง และกลองโปงโปง
2. การทำเครื่องดนตรีพื้นเมือง โดยเฉพาะสะล้อและซึง
3. งานจักสานแบบล้านนา เช่น กวย ซาหวด ไซ และตุ้ม
4. การทำไม้กวาดแข็ง ซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่กำลังจะสูญหาย

ศิลปะการแสดงที่มีชีวิต

ดนตรีพื้นเมืองล้านนาในมือของครูสุภชีพไม่ใช่เพียงการอนุรักษ์ แต่เป็นศิลปะที่มีชีวิตชีวา ท่านและคณะได้นำดนตรีนี้ไปแสดงในโอกาสต่างๆ ทั้งงานมงคลและอวมงคล รวมถึงการแสดงบนถนนคนเดินที่มีชื่อเสียงของเชียงใหม่อย่างถนนคนเดินท่าแพและวัวลาย

ความน่าสนใจอยู่ที่ความหลากหลายของบทเพลงที่ท่านสามารถบรรเลงได้ ไม่จำกัดอยู่เพียงเพลงพื้นเมืองเท่านั้น แต่ยังรวมถึงเพลงไทยเดิม ลูกทุ่ง และลูกกรุง สะท้อนให้เห็นถึงการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมดั้งเดิมและร่วมสมัยได้อย่างลงตัว

ศิลปะการสร้างสะล้อ: จากไม้สู่เสียงเพลง

หัวใจสำคัญของดนตรีล้านนาอยู่ที่เครื่องดนตรี และสะล้อก็เป็นหนึ่งในนั้น ครูสุภชีพได้เปิดเผยกระบวนการสร้างสะล้อ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาที่สั่งสมมาอย่างยาวนาน:

– การเลือกวัสดุ: ไม้สักหรือไม้ประดู่สำหรับตัวเครื่อง กะลามะพราวแก่สำหรับกล่องเสียง
– การขึ้นรูป: ใช้เทคนิคการเหลาและการใช้เครื่องมือพื้นบ้านอย่างเตากบมือ
– การประกอบ: การติดตั้งส่วนประกอบต่างๆ เช่น ลูกบิด สาย และการทำคันชัก
– การปรับแต่ง: การตั้งเสียงและการใช้ยางสนกับคันชักเพื่อให้ได้เสียงที่ไพเราะ

กระบวนการนี้ไม่เพียงแต่เป็นการสร้างเครื่องดนตรี แต่ยังเป็นการถ่ายทอดจิตวิญญาณของช่างฝีมือลงในชิ้นงานอีกด้วย

การสืบทอดสู่คนรุ่นใหม่

ครูสุภชีพไม่เพียงแต่เป็นผู้รักษามรดกทางวัฒนธรรม แต่ยังเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้สู่คนรุ่นใหม่ ท่านได้รับเชิญให้ไปสอนตามสถานศึกษาต่างๆ ในจังหวัดเชียงใหม่ ทั้งโรงเรียนปกติและโรงเรียนการศึกษาพิเศษ เช่น โรงเรียนสอนคนตาบอดภาคเหนือในพระบรมราชินูปถัมภ์ การที่ท่านได้มีโอกาสสอนในสถานศึกษาที่หลากหลาย แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของดนตรีพื้นบ้านที่สามารถเข้าถึงผู้คนได้ทุกกลุ่ม ไม่ว่าจะมีข้อจำกัดทางร่างกายหรือไม่ก็ตาม

บทสรุป

ครูสุภชีพ พูลเจริญชัย เป็นตัวอย่างที่ดีของการอนุรักษ์และสืบสานวัฒนธรรมพื้นบ้านล้านนา ท่านไม่เพียงแต่รักษาองค์ความรู้ดั้งเดิม แต่ยังประยุกต์ให้เข้ากับยุคสมัย และที่สำคัญคือการถ่ายทอดสู่คนรุ่นใหม่

ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การมีบุคคลเช่นครูสุภชีพคอยรักษาและสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรม จึงเป็นสิ่งที่มีค่ายิ่ง เพราะนี่ไม่ใช่เพียงการรักษาเสียงดนตรี แต่เป็นการรักษาจิตวิญญาณและตัวตนของชาวล้านนาให้คงอยู่สืบไป

แหล่งที่มา :

โครงการสำรวจข้อมูลปราชญ์ท้องถิ่นล้านนา โดย นายวุฒิภัทร เกตุพัฒนพล ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยแม่โจ้