ภูมิปัญญาล้านนา: จันทร์เป็ง ตีฆา ศิลปินแห่งการจักสานไม้ไผ่

ในยุคที่เทคโนโลยีก้าวล้ำไปไกล ยังมีภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ทรงคุณค่าซ่อนอยู่ในชุมชนต่างๆ ทั่วประเทศไทย หนึ่งในนั้นคือศิลปะการจักสานไม้ไผ่ ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน วันนี้เราจะพาคุณไปรู้จักกับ คุณยายจันทร์เป็ง ตีฆา ผู้เชี่ยวชาญด้านการจักสานตอกไม้ไผ่แห่งจังหวัดเชียงใหม่

ประวัติและความเชี่ยวชาญ

คุณยายจันทร์เป็ง ตีฆา วัย 74 ปี อาศัยอยู่ที่บ้านแม่ดู่ ตำบลป่าไผ่ อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ท่านเป็นผู้ที่มีความเชี่ยวชาญในการจักสานผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่หลากหลายรูปแบบ ซึ่งล้วนแต่เป็นของใช้ที่มีประโยชน์ในชีวิตประจำวันและการประกอบอาชีพของชาวล้านนา

ผลงานที่โดดเด่น

คุณยายจันทร์เป็งมีความสามารถในการสานผลิตภัณฑ์หลากหลายประเภท ได้แก่:

1. ซ้าหวด : ภาชนะสานรูปทรงแบนกลมใช้สำหรับฝัดข้าวหรือตากอาหาร
2. ตุ้ม : เครื่องมือจับปลาไหล สานจากไม้ไผ่ มีลักษณะเป็นกรวยยาว
3. ก๋วย : ตะกร้าสานขนาดต่างๆ ใช้สำหรับใส่ผัก ผลไม้ หรือของใช้ทั่วไป 4. แซะ : เครื่องมือจับปลาแบบพื้นบ้าน

ความสำคัญของภูมิปัญญาท้องถิ่น

การจักสานไม้ไผ่ไม่เพียงแต่เป็นงานฝีมือที่สวยงามเท่านั้น แต่ยังเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นและส่งเสริมการใช้วัสดุธรรมชาติที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ในยุคที่โลกกำลังเผชิญกับปัญหาขยะพลาสติก การหันมาใช้ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติเช่นนี้จึงเป็นทางเลือกที่น่าสนใจ

นอกจากนี้ เครื่องมือจับสัตว์น้ำอย่างตุ้มและแซะ ยังแสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาในการทำมาหากินของชาวบ้านที่สอดคล้องกับธรรมชาติ ซึ่งเป็นวิถีชีวิตที่ยั่งยืนและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

การสืบทอดและอนาคตของงานจักสาน

แม้ว่าปัจจุบันเทคโนโลยีจะเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันมากขึ้น แต่งานจักสานก็ยังคงมีที่ยืนในสังคมไทย ทั้งในแง่ของการใช้งานจริง การเป็นของที่ระลึก และการอนุรักษ์วัฒนธรรม การสนับสนุนผลงานของคุณยายจันทร์เป็งและช่างจักสานท่านอื่นๆ จึงเป็นการช่วยรักษามรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่านี้ให้คงอยู่สืบไป

ภูมิปัญญาการจักสานของคุณยายจันทร์เป็ง ตีฆา ไม่เพียงแต่เป็นการสร้างผลิตภัณฑ์ที่มีประโยชน์เท่านั้น แต่ยังเป็นการสืบสานวัฒนธรรม สร้างรายได้ให้ชุมชน และรักษาสิ่งแวดล้อมไปพร้อมๆ กัน นับเป็นตัวอย่างที่ดีของการนำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ในยุคปัจจุบันได้อย่างลงตัว

แหล่งที่มา :

โครงการสำรวจข้อมูลปราชญ์ท้องถิ่นล้านนา โดย นายวุฒิภัทร เกตุพัฒนพล ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยแม่โจ้