Tag: ปราชญ์ล้านนา

ในโลกของงานหัตถศิลป์ไทย มีศิลปินหลายท่านที่ทุ่มเทชีวิตเพื่อสืบสานและต่อยอดมรดกทางวัฒนธรรม หนึ่งในนั้นคือ คุณธีร์ธวัช แก้วอุด ช่างฝีมือผู้เชี่ยวชาญด้านการตอกลายหลูบเงิน ศิลปะการตกแต่งอาวุธโบราณที่กำลังจะเลือนหายไปตามกาลเวลา จุดเริ่มต้นของความหลงใหล ธีร์ธวัช เริ่มต้นเส้นทางในวงการศิลปะการช่างด้วยความสนใจในการตีมีด แม้จะถูกปฏิเสธจากช่างในหมู่บ้าน แต่ด้วยความมุ่งมั่น เขาได้เดินทางไปเรียนรู้วิชาจากช่างในจังหวัดน่าน ใช้เวลากว่าสองปีในการฝึกฝนทักษะการตีมีด ขึ้นทรง และชุบมีด ความสนใจในดนตรีพื้นบ้านนำพาเขาเข้าสู่รั้ววิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ ที่นี่เองที่เขาได้พบกับรุ่นพี่ผู้เชี่ยวชาญด้านดาบโบราณและงานเครื่องเงิน จุดนี้เองที่จุดประกายให้เขาหันมาสนใจงานศาสตราภรณ์อย่างจริงจัง จุดเริ่มต้นของความหลงใหล ธีร์ธวัช เริ่มต้นเส้นทางในวงการศิลปะการช่างด้วยความสนใจในการตีมีด แม้จะถูกปฏิเสธจากช่างในหมู่บ้าน แต่ด้วยความมุ่งมั่น เขาได้เดินทางไปเรียนรู้วิชาจากช่างในจังหวัดน่าน ใช้เวลากว่าสองปีในการฝึกฝนทักษะการตีมีด ขึ้นทรง และชุบมีด ความสนใจในดนตรีพื้นบ้านนำพาเขาเข้าสู่รั้ววิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ ที่นี่เองที่เขาได้พบกับรุ่นพี่ผู้เชี่ยวชาญด้านดาบโบราณและงานเครื่องเงิน จุดนี้เองที่จุดประกายให้เขาหันมาสนใจงานศาสตราภรณ์อย่างจริงจัง ศาสตร์และศิลป์แห่งการตอกลายหลูบเงิน การตอกลายหลูบเงิน หรือที่รู้จักในชื่อ “ศาสตราภรณ์” คือศิลปะการตกแต่งอาวุธด้วยโลหะมีค่า เช่น ทองคำ เงิน นาค ทองแดง และทองเหลือง ธีร์ธวัชได้แบ่งลวดลายของดาบที่หลูบออกเป็น 2 ประเภทหลัก: 1. งานเกลี้ยงเดินไหม : เป็นการหลูบเงินเกลี้ยง เน้นเส้นลวดลายขดเชื่อมลงบนดามดาบและฝักดาบ นิยมในกลุ่มชาติพันธุ์ไตลื้อ ไตใหญ่ และพม่า2. งานสลักดุนต้องลาย :…

ในยุคที่วัฒนธรรมสมัยใหม่กำลังครอบงำสังคมไทย ยังมีบุคคลที่ทุ่มเทชีวิตเพื่อรักษามรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าของบรรพบุรุษ หนึ่งในนั้นคือ นายสุภชีพ พูลเจริญชัย ศิลปินพื้นบ้านผู้สืบทอดและเผยแพร่ดนตรีล้านนาให้คงอยู่คู่แผ่นดินไทย ความเชี่ยวชาญที่หลากหลาย ครูสุภชีพไม่เพียงแต่เป็นนักดนตรีพื้นเมืองที่มีฝีมือเท่านั้น แต่ยังเป็นช่างฝีมือผู้ชำนาญในการสร้างเครื่องดนตรีและงานหัตถกรรมพื้นบ้านอีกด้วย ความสามารถของท่านครอบคลุมตั้งแต่: 1. การเล่นดนตรีพื้นเมือง เช่น สะล้อ ซึง และกลองโปงโปง2. การทำเครื่องดนตรีพื้นเมือง โดยเฉพาะสะล้อและซึง3. งานจักสานแบบล้านนา เช่น กวย ซาหวด ไซ และตุ้ม4. การทำไม้กวาดแข็ง ซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่กำลังจะสูญหาย ศิลปะการแสดงที่มีชีวิต ดนตรีพื้นเมืองล้านนาในมือของครูสุภชีพไม่ใช่เพียงการอนุรักษ์ แต่เป็นศิลปะที่มีชีวิตชีวา ท่านและคณะได้นำดนตรีนี้ไปแสดงในโอกาสต่างๆ ทั้งงานมงคลและอวมงคล รวมถึงการแสดงบนถนนคนเดินที่มีชื่อเสียงของเชียงใหม่อย่างถนนคนเดินท่าแพและวัวลาย ความน่าสนใจอยู่ที่ความหลากหลายของบทเพลงที่ท่านสามารถบรรเลงได้ ไม่จำกัดอยู่เพียงเพลงพื้นเมืองเท่านั้น แต่ยังรวมถึงเพลงไทยเดิม ลูกทุ่ง และลูกกรุง สะท้อนให้เห็นถึงการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมดั้งเดิมและร่วมสมัยได้อย่างลงตัว ศิลปะการสร้างสะล้อ: จากไม้สู่เสียงเพลง หัวใจสำคัญของดนตรีล้านนาอยู่ที่เครื่องดนตรี และสะล้อก็เป็นหนึ่งในนั้น ครูสุภชีพได้เปิดเผยกระบวนการสร้างสะล้อ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาที่สั่งสมมาอย่างยาวนาน: – การเลือกวัสดุ: ไม้สักหรือไม้ประดู่สำหรับตัวเครื่อง กะลามะพราวแก่สำหรับกล่องเสียง– การขึ้นรูป: ใช้เทคนิคการเหลาและการใช้เครื่องมือพื้นบ้านอย่างเตากบมือ– การประกอบ: การติดตั้งส่วนประกอบต่างๆ เช่น ลูกบิด สาย…

ในยุคที่โลกหมุนไปด้วยความเร็วแห่งดิจิทัล มีงานศิลปะโบราณชิ้นหนึ่งที่กำลังต่อสู้กับกาลเวลา นั่นคือ “ปราสาทเผาศพล้านนา” สถาปัตยกรรมชั่วคราวที่สร้างขึ้นเพื่อส่งดวงวิญญาณสู่สรวงสวรรค์ แต่ใครจะรู้ว่า ศิลปะแห่งการอำลานี้กำลังเผชิญหน้ากับความท้าทายที่อาจทำให้มันสูญหายไปตลอดกาล ปราสาทเผาศพ: พาเหรดแห่งชีวิตและความตาย ลองนึกภาพงานศพที่มีปราสาทสูงตระหง่านแทนที่จะเป็นเพียงโลงศพธรรมดา นี่คือภาพที่เกิดขึ้นในงานศพของชาวล้านนา ปราสาทเผาศพไม่ใช่แค่โครงสร้างไม้ธรรมดา แต่เป็นงานศิลปะชั้นสูงที่ผสมผสานความเชื่อ ศิลปะ และการอุทิศตนเข้าด้วยกัน นายปิยะพงษ์ สำริ ศิลปินผู้สร้างปราสาทศพมากว่า 30 ปี เล่าว่า “การสร้างปราสาทศพเหมือนการสร้างบ้านหลังสุดท้ายให้ผู้ตาย เราต้องใส่ใจทุกรายละเอียด เพราะนี่คือของขวัญชิ้นสุดท้ายที่เราจะมอบให้พวกเขา” จากต้นไม้สู่สวรรค์: กว่าจะเป็นปราสาทศพ กระบวนการสร้างปราสาทศพเริ่มต้นจากการเลือกไม้ ไม่ใช่ไม้ธรรมดา แต่เป็นไม้ตะกู่หรือไม้งิ้ว ไม้ที่เบาแต่แข็งแรง เหมือนกับชีวิตที่ต้องแข็งแกร่งแต่พร้อมจะลอยขึ้นสู่สวรรค์ “เราใช้กระดาษสีและกระดาษต้องลายในการตกแต่ง แต่ละสี แต่ละลวดลาย ล้วนมีความหมาย บางครั้งเราใช้เวลาเป็นวันๆ เพื่อสร้างลวดลายเพียงชิ้นเดียว” ปรัชญาชีวิตบนแผ่นกระดาษ ปราสาทศพไม่ได้สวยงามเพียงภายนอก แต่ยังซ่อนปรัชญาชีวิตลึกซึ้งไว้ในทุกชิ้นส่วน บทกวีโบราณที่มักจะเขียนประดับปราสาทกล่าวว่า: “คนตุ๊ก คนจน คนมั่ง คนมี คนดี คนฮ้าย ก็ตายมอดไหม้เป็นดิน แม้แต่ตุ๊พระที่ทรงศีล ยังม้วยจีวิน นอนตายคว่ำหน้า” คำกลอนนี้เตือนใจเราว่า ไม่ว่าจะรวยหรือจน ดีหรือเลว สุดท้ายทุกคนก็ต้องจากโลกนี้ไป…

ในโลกของศิลปะพื้นถิ่นไทย มีชื่อหนึ่งที่โดดเด่นในวงการจิตรกรรมฝาผนัง นั่นคือ นายเอนก สันทราย ศิลปินผู้สร้างสรรค์ผลงานอันงดงามมาอย่างยาวนานกว่า 25 ปี จากบ้านเกิดในอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ สู่การเป็นผู้สืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าของชาติ จากวัดสู่วัด: เส้นทางของจิตรกร นายเอนกได้สร้างสรรค์ผลงานจิตรกรรมฝาผนังไว้ในวัดต่างๆ มากมาย โดยเฉพาะในเขตอำเภอสันทราย ไม่ว่าจะเป็นวัดทาเกวียน วัดทุ่งป่าเก็ด วัดหนองอุโบสถ และอีกหลายวัด รวมถึงสถานที่สำคัญอย่างมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ผลงานของเขาไม่เพียงแต่สวยงาม แต่ยังเป็นการบันทึกประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมล้านนาไว้บนฝาผนัง เทคนิคและกระบวนการสร้างสรรค์ การวาดภาพจิตรกรรมฝาผนังไม่ใช่เรื่องง่าย นายเอนกใช้วัสดุและอุปกรณ์หลากหลาย ตั้งแต่พู่กันขนาดต่างๆ ไปจนถึงสีน้ำพลาสติกและสีน้ำมัน กระบวนการทำงานของเขาเริ่มตั้งแต่การทาสีรองพื้น การร่างภาพ ไปจนถึงการลงสีและเก็บรายละเอียด แต่ละขั้นตอนต้องใช้ทั้งความชำนาญและความประณีต มากกว่าจิตรกรรมฝาผนัง นอกจากความเชี่ยวชาญในการวาดภาพบนฝาผนัง นายเอนกยังมีทักษะในการสักลายบนผิวหนัง หรือที่เรียกว่า “ศิลปะบนผิวหนัง” ซึ่งรวมถึงการสักคาถาอักขระล้านนา ลวดลายศิลปะญี่ปุ่น ไทย และร่วมสมัย แสดงให้เห็นถึงความหลากหลายในฝีมือของเขา ผลงานที่ภาคภูมิใจ หนึ่งในผลงานที่นายเอนกภาคภูมิใจคือการวาดภาพจิตรกรรมฝาผนังลายพื้นเมืองล้านนาที่วัดสบแฝก โดยใช้เทคนิคสีถมดำลายทอง อีกผลงานหนึ่งคือภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วิหารวัดอารามบ้านแม่ฮักพัฒนา ซึ่งแสดงถึงประเพณีวัฒนธรรม 4 ภาค ของไทย งานชิ้นนี้ท้าทายความสามารถของเขาในการถ่ายทอดวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่หลากหลายผ่านภาพวาด การอนุรักษ์และสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรม ผลงานของนายเอนก สันทราย ไม่เพียงแต่เป็นการแสดงออกทางศิลปะ…

ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การรักษาไว้ซึ่งภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นสิ่งสำคัญยิ่ง หนึ่งในผู้ทรงภูมิปัญญาล้านนาที่น่าสนใจคือ แม่ครูศรีแก้ว ศรีรินทร์ วัย 93 ปี จากจังหวัดเชียงใหม่ ท่านเป็นผู้สืบทอดและอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมล้านนาที่มีคุณค่ามากมาย ภูมิปัญญาด้านพิธีกรรม แม่ครูศรีแก้วมีความเชี่ยวชาญในการจัดเครื่องพลีกรรมแบบล้านนา ซึ่งรวมถึง: 1. การจัดดาครัวสืบชะตา2. การจัดดาครัวบูชาขัน 53. การจัดดาครัวขึ้นท้าวทั้งสี่4. การจัดดาสะตวง5. การจัดดาครัวสงเคราะห์ นอกจากนี้ ท่านยังมีความสามารถในการทำสวยดอก ตัดช่อ และตัดตุง ซึ่งล้วนเป็นองค์ประกอบสำคัญในพิธีกรรมล้านนา ศิลปะการประพันธ์ แม่ครูศรีแก้วไม่เพียงแต่เชี่ยวชาญในด้านพิธีกรรม แต่ยังมีพรสวรรค์ในการประพันธ์อีกด้วย ผลงานของท่านประกอบด้วย: – ค่าวฮ่ำ (บทกวีล้านนา) หลากหลายประเภท เช่น ค่าวฮ่ำพระคุณแม่ ค่าวฮ่ำพระคุณพ่อ– เพลงซออื้อ เช่น เพลงอื้อศีล 5 และเพลงซออื้อปีใหม่เมือง– คติธรรมสอนใจ และคำให้พรปีใหม่เมือง การบูชาขัน 5: ภูมิปัญญาในการรักษาสุขภาพ หนึ่งในพิธีกรรมที่น่าสนใจคือ การบูชาขัน 5 ซึ่งเชื่อว่าสามารถช่วยรักษาอาการเจ็บป่วยที่แพทย์แผนปัจจุบันรักษาไม่หาย พิธีนี้ประกอบด้วยการถวายเครื่องบูชาจำนวน 43 ชิ้นของวัตถุต่างๆ เช่น เมี่ยง…