Mindblown: a blog about philosophy.

ในยุคที่วัฒนธรรมสมัยใหม่กำลังครอบงำสังคมไทย การอนุรักษ์และสืบสานศิลปะพื้นบ้านกลายเป็นภารกิจสำคัญที่ต้องเร่งดำเนินการ หนึ่งในศิลปะการแสดงที่ทรงคุณค่าของภาคเหนือคือ “การขับซอ” ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงภูมิปัญญา วิถีชีวิต และจิตวิญญาณของชาวล้านนา ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลง ยังมีศิลปินพื้นบ้านที่ทุ่มเทชีวิตเพื่อรักษาศิลปะแขนงนี้ให้คงอยู่ หนึ่งในนั้นคือ นางนงค์นุช ชัยระวัง หรือที่รู้จักกันในนามศิลปิน “วันเพ็ญ จางซอ” ผู้สืบทอดและเผยแพร่การขับซอพื้นบ้านล้านนามาอย่างยาวนาน จากรากเหง้าสู่การเป็นศิลปินขับซอ นางนงค์นุช เกิดที่บ้านหนองไคร์หลวง ตำบลหนองจ๊อม อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยพรสวรรค์และใจรักในศิลปะการขับซอ เธอได้ฝึกฝนและพัฒนาทักษะจนกลายเป็นศิลปินที่มีประสบการณ์มากกว่า 30 ปี ความสามารถ ของเธอไม่เพียงแต่การขับซอเท่านั้น แต่ยังรวมถึงการประพันธ์บทซอในหลากหลายทำนองอีกด้วย ความหลากหลายของการขับซอ การขับซอของนางนงค์นุช ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงรูปแบบดั้งเดิม แต่ยังประยุกต์ให้เข้ากับยุคสมัย เธอสามารถขับซอได้หลากหลายทำนอง เช่น ทำนองตั้งเชียงใหม่ จะปุ ละมาย เงี้ยว อื่อ ลองนาน พระลอ ซอปั่นฝ้าย และตั้งเชียงแสน นอกจากนี้ เธอยังได้สร้างสรรค์ “ซอสตริง” หรือ “ซอประยุกต์” ซึ่งเป็นการผสมผสานระหว่างซอพื้นบ้านกับดนตรีสมัยใหม่ เพื่อดึงดูดความสนใจของคนรุ่นใหม่ บทบาทในการอนุรักษ์และเผยแพร่ นางนงค์นุชไม่เพียงแต่เป็นศิลปินเท่านั้น แต่ยังเป็นครูภูมิปัญญาที่ทุ่มเทในการถ่ายทอดความรู้สู่เยาวชนรุ่นหลัง เธอได้รับเชิญให้สอนการขับซอในโรงเรียนหลายแห่ง…

ในโลกของดนตรีพื้นบ้านล้านนา มีชื่อหนึ่งที่โดดเด่นและเป็นที่เคารพนับถือมายาวนาน นั่นคือ “พ่อครูนิกร อินต๊ะ” หรือที่มีชื่อจริงว่า นายนิกร อินตะ ศิลปินผู้สืบสานและรักษาศิลปะการขับซอให้คงอยู่คู่แผ่นดินล้านนามาอย่างยาวนาน จุดเริ่มต้นของตำนาน เส้นทางการเป็นช่างซอของพ่อครูนิกรเริ่มต้นขึ้นเมื่อท่านอายุเพียง 15 ปี ด้วยความสนใจและพรสวรรค์ ท่านได้เข้าศึกษาวิชาการขับซอกับ “พ่อครูคำปวน หนองกุ้นครุ” ผู้เป็นครูคนแรก นับเป็นจุดเริ่มต้นของการก้าวเข้าสู่วงการขับซอล้านนาอย่างเต็มตัว การเดินทางสู่ความเชี่ยวชาญ เมื่ออายุ 21 ปี พ่อครูนิกรได้มีโอกาสร่วมงานกับวง ก. ประเสริฐศิลป์ ของแม่มุกดา บ้านแม่หอพระ ซึ่งนับเป็นก้าวสำคัญในการพัฒนาทักษะและประสบการณ์ ต่อมาท่านได้ย้ายไปร่วมงานกับคณะลูกแม่ปิงของแม่บัวตอง เมืองป่าว และคณะสายธาราของแม่จันทร์สม สายธารา ซึ่งเป็นคณะซอที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น การได้ร่วมงานกับคณะซอชื่อดังหลายคณะ ทำให้พ่อครูนิกรได้เรียนรู้และพัฒนาทักษะการขับซอของตนเองอย่างต่อเนื่อง จนกลายเป็นช่างซอที่มีความสามารถรอบด้าน ทั้งการขับซอและการแสดงละครซอ ความเชี่ยวชาญที่หลากหลาย พ่อครูนิกรไม่เพียงแต่เป็นช่างซอเท่านั้น แต่ท่านยังมีความสามารถในการแสดงละครซอ โดยรับบทบาทที่หลากหลาย ทั้งพ่อของพระเอกนางเอก ตัวโกง และตัวตลก แสดงให้เห็นถึงความสามารถอันหลากหลายของท่าน นอกจากนี้ ท่านยังได้มีโอกาสแสดงละครซอออกรายการโทรทัศน์ทางช่อง 8 จังหวัดลำปาง ซึ่งเป็นการนำศิลปะการขับซอไปเผยแพร่ในวงกว้าง การสืบสานและอนุรักษ์ ตลอดระยะเวลากว่า 40 ปีในวงการขับซอ…

ในอ้อมกอดของขุนเขาแห่งล้านนา มีเสียงดนตรีที่แทรกซึมอยู่ในสายลมและสายน้ำ เสียงที่บอกเล่าเรื่องราวของผู้คน วิถีชีวิต และจิตวิญญาณแห่งดินแดนทางเหนือ เสียงนั้นคือเสียงซอ และหนึ่งในผู้ที่ทำให้เสียงซอยังคงก้องกังวานมาจนถึงปัจจุบันคือ พ่อครูบุญศรี รัตนัง ศิลปินแห่งชาติผู้ได้รับการขนานนามว่า “ขุนพลซอแห่งล้านนา” จากเด็กชายสู่ศิลปิน: จุดเริ่มต้นของเส้นทางดนตรี ณ บ้านหนองเตาคำ ตำบลป่าไผ่ อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ เด็กชายบุญศรี รัตนัง เติบโตขึ้นท่ามกลางเสียงเพลงและดนตรีพื้นบ้าน แม้จะเรียนจบเพียงชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านป่าเหมือดวิทยาคาร แต่ความรักในการอ่าน การเขียน และการศึกษาค้นคว้าได้หล่อหลอมให้เขากลายเป็นปราชญ์แห่งดนตรีล้านนาในเวลาต่อมา ชีวิตในวัยเยาว์ของบุญศรีไม่ต่างจากเด็กชนบททั่วไป เขาต้องช่วยครอบครัวทำมาหากิน ทั้งเผาถ่าน เลื่อยไม้ เก็บเห็ด และหาของป่าไปขาย แต่ภายใต้ภาระหน้าที่เหล่านั้น เสียงเพลงและดนตรียังคงเป็นความฝันที่เขาไม่เคยละทิ้ง จุดเปลี่ยนสำคัญมาถึงในปี 2514 เมื่อบุญศรีตัดสินใจเริ่มเรียนการเป่าปี่ แต่ด้วยความที่การเป็นช่างเป่าปี่ได้รับค่าตอบแทนน้อยกว่าช่างขับซอ เขาจึงตัดสินใจเปลี่ยนมาเรียนการขับซอกับพ่อครูจันทร์ตา ต้นเงิน แห่งบ้านป่าแงะ ตำบลดอนแก้ว อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ก้าวแรกบนเส้นทางสายดนตรี: จากคนรอบผ้ากั้นสู่นักแสดงตลก การเริ่มต้นอาชีพในวงการดนตรีของบุญศรีนั้นไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบ เขาเริ่มจากการเป็นคนรอบผ้ากั้นคนดูให้กับวงดนตรีอำนวย กล่ำพัด โดยได้รับค่าแรงเพียงคืนละ 25 บาท ต่อมาเขาได้เลื่อนขั้นเป็นโฆษกประชาสัมพันธ์ให้กับวง ได้ค่าแรงเพิ่มขึ้นเป็น…